Grieks vertaling historiën boek 1, 8 t/m 13 (Herodotus)

Gyges en Kandaules (vertaling van vd Meer)

Inleiding

Dit is het verslag van het onderzoek van Herodotos van Halikarnassos, opdat noch hetgeen gebeurd is door toedoen van mensen mettertijd in vergetelheid raakt, noch grote en bewonderenswaardige daden en werken, deels door Grieken, deels door niet-Grieken verricht, roemloos worden, en in het bijzonder door welke oorzaak zij met elkaar in oorlog geraakten.

8

(1)  Dus deze Kandaules werd verliefd op zijn eigen vrouw, en nadat hij verliefd geworden was, meende hij dat hij verreweg de mooiste vrouw van allen had (lett.; aan hem was). Aangezien hij dit meende – want van zijn lijfwachten was Gyges de zon van Daskylos het meest bij hem in de smaak vallend- aan die Gyges zowel de meer serieuze van zijb zaken legde Kandaules voor als in het bijzonder het uiterlijk van zijn vrouw, terwij hij (Kandaules) dit ophemelde.

(2)  Toen niet veel tijd verlopen was (part aor), want het was nodig dat het Kandaules slecht afliep, sprak hij tegen Gyges zodanige woorden: ‘’Gyges, aangezien ik meen dat je me niet gelooft, sprekend over het uiterlijk van m’n vrouw – want oren zijn juist bij mensen onbetrouwbaarder van ogen (sentia=algemeen geldende uitspraak)– moet je ervoor zorgen dat je haar naakt zult aanschouwen

(3)  Nadat hij een luide schreeuw gaf (part aor), zei hij: ‘’Meester, welk woord zeg jij niet moreel verantwoord, terwijl jij mij beveelt mijn meesteres zonder kleren te zien?’’ Tegelijk met haar onderjurk wanneer het wordt uitgetrokken, trekt een vrouw ook haar schaamt uit.

(4)  Allang zijn fatsoensnormen door mensen uitgevonden, uit welke het nodig is te leren. Onder deze is dit er één, dat iemand moet kijken naar de dingen van zichzelf (A.c.I). Ik geloof (+A.c.I) dat zij van alle vrouwen de mooiste is, en vraag jou niet te vragen onbehoorlijke dingen (dus: ik verzoek jou om mij niet het onwettige op te dragen)

9
(1)  Hij protesteerde(imperfectum gebruikt omdat; een poging of een herhaling) dus terwijl hij dergelijke dingen zei, vrezend dat hem uit deze dingen iets slechts zou overkomen. Maar de ander antwoordde met de volgende woorden: ‘’Wees gerust, Gyges, en wees niet bang voor mij, ik zeg dit woord om je op de proef te stellen, noch voor mijn vrouw (dus hij moet niet bang voor Kandaules en voor zijn vrouw zijn), om te voorkomen dat jou enige schade zal overkomen, want ik zal (futurum 1^e persoon ev) ervoor zorgen dat zij het niet merkt wanneer zij door jou gezien wordt (part. Aor passief).

(2)  Want ik zal je in de kamer waarin wij slapen achter de geopende deur plaatsen. Nadat ik ben binnengekomen, zal ook mijn vrouw aanwezig zijn (fut 3^e pers ev) om te slapen. Dichtbij de ingang staat een stoel. Daarop zal zij haar kleren ieder een voor één uittrekkend neerlgen en in alle rust zal ze voor jou de gelegenheid geven om te kijken (inf aor medium) (naar haar dus)

(3)  Maar wanneer (2x conjuctivus) zij vanaf de stoel naar het bed gaat en jij achter haar rug bent, moet je ervoor zorgen (3^e persoon imperativus) dat zij jou niet zal zien terwijl je door de deur gaat.

10

(1)  Omdat hij niet meer kon wegvluchten, was hij gereed. Kandaules, toen het tijd leek te zijn voor het bed, bracht Gyges in het vertrek, en meteen was daarna ook de vrouw aanwezig. Nadat zij binnengekomen was en haar kleren neerlegde, bekeek Gyges haar.

(2)  Toen hij achter haar rug geraakt was, toen de vrouuw naar het bed ging, nadat hij wegglipte ging hij naar buiten. De vrouw ziet hem terwijl hij naar buiten ontsnapte. Nadat zij begrepen had (part aor) wat er gedaan was door haar man, schreeuwde zij het niet uit omdat ze zich schaamde (part aor, part van rede) noch liet ze merken het begrepen te hebben, omdat zij in de geest had zich op Kandaules te zullen wreken (inf fut).

(3)  (Herodotus legt nu uit hoe er tegen naaktheid aangekeken wordt) Want bij de Lydiërs en bijna altijd ook bij andere niet-Grieken (Lydiërs zijn dus niet-Grieken), leidt het zelfs tot grote schande dat een man zonder kleren gezien wordt.

11

1    Toen dus hiel zij zich rustig op die manier, nadat zij niets had duidelijk gemaakt. Maar toen het dag geworden was, nadat zij had voorbereid van haar slaven diegene die zij het meest zag dat ze trouw aan haar waren, riep zij Gyges. Niets vermoeden dat zij wist van de gedane dingen, kwam hij, toen hij geroepen werd. Watn hij was ook vroeger gewend te komen wanneer de koningin hem riep

2    Toen Gyges was aangekomen, zei de vrouw het volgende: ''Er zijn nu voor jou twee wegen aanwezig, Gyges, en ik geef je de keuze, welke van beide jij wilt inslaan. Want of nadat je Kandaules hebt gedood, bezit mij en het koningschap over de Lydiërs, óf het is nodig dat je zelf onmiddelijk zonder pardon sterft, opdat je dat niet, Kandaules in alles gehoorzamend, voortaan ziet wat je niet mag zien.

3    (herhaling keuze) Maar het is ofwel nodig dat degene die dat heeft beraamd omkomt, of dat jij (omkomt), degene die me naakt heeft gezien en dingen heeft gedaan die niet netjes zijn. Gyges verwonderde zich een tijdje over dat wat gezegd was, maar daarna smeekte hij dat zij hem niet dwong een dergelijke keuze te maken

4    Hij overtuigde haar dus niet, maar hij zag dat de noodzaak echt aanwezig was, of zijn meester te doden of zelf gedood te worden door anderen. Hij kiest zelf in leven te blijven. Hij vroeg dus, terwijl hij dit zei: ''Aangezien u me dwint mijn meester te doden, terwijl ik dat niet wil, welaan dan, laat ik horen op welke manier wel wij hem zullen aanvallen.

5    Vanuit dezelfde plek zal de aanval zijn, precies ook vanwaar hij me naakt liet zien, en wanneer hij slaapt zal de aanval zijn (dus de aanval op Kandaules)

12
(1)    Zo hadden zij het plan voorbereid, nadat het nacht geworden was - want Gyges kon er namelijk niet onderuit komen en er was voor hem geen enkele ontsnappingsmogelijkheid, maar het was onvermijdelijk dat of hijzelf eraan ging óf Kandaules - volgde hij de vrouw naar de slaapkamer. En nadat zij hem een dolk gegeven had, verstopt zij hem achter dezelfde deur.
(2)    En daarna, toen Kandaules lag te slapen, nadat hij uit zijn schuilplaats tevoorschijn kwamen en nadat hij hem gedood had, kreeg Gyges zowel de vrouw als koningschap. Deze heeft ook Archilochos van Paros, die in dezelfde tijd leefde, in een iambisch gedicht vermeld.

13

1.    Hij verkreeg het koningschap en hij werd bevestigd door het orakel in Delfi. Want toen de Lydiërs begrijpelijkerwijze hun ongenoegen kenbaar maakten over het lot van Kandaules en onder de wapenen waren, kwamen de aanhangers van Gyges en de overige Lydiërs overeen, dat als het orakel als antwoord zou geven dat hij koning van de Lydiërs was, dat hij dan koning was, maar dat anders hij het bewind weer terug gaf aan de Herakliden.

2.    Het orakel gaf dus een antwoord en op die manier werd Gyges koning. De Pythia zei echter zoveel (woorden), dat er voor de Herakliden vergelding zou komen op de vijfde nakomeling van Gyges. Met die uitspraak hielden de Lydiërs én hun koningen geen enkele rekening, voordat hij dus in vervulling ging.